نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض جانبی جدی و آزار دهنده و البته شایع دیابت نوع یک و دو است. نوروپاتی دیابتی در واقع نوعی آسیب به سیستم عصبی بدن است که به دلیل سطح بالای قند خون در دراز مدت اتفاق می‌افتد. نوروپاتی دیابتی معمولاً به‌آرامی اتفاق می‌افتد و حتی ممکن است بیش از یک دهه طول بکشد.
شایع‌ترین علائم نوروپاتی دیابتی بی‌حسی، احساس سوزش و مورمور شدن، درد یا ضعف در پاهاست. البته از آن جا که این علائم با علائم مربوط به بیماری‌های دیگر شباهت زیادی دارد باید حتماً به پزشک مراجعه کرده تا تشخیص بیماری توسط او انجام شود. بزرگ‌ترین مشکل آسیب‌های عصبی آن است که بیمار توان احساس درد را از دست داده و معمولاً پاها دچار زخم می‌شوند.
در صورتی که نوروپاتی دیابتی شدید یا از نوع پریفرال نوروپاتی (نوروپاتی محیطی) باشد فرد به‌شدت در معرض آسیب‌های شدید و عفونت قرار خواهد گرفت. در موارد شدیدتر نیز ترمیم کند و نامناسب زخم‌ها و عفونت حتی می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
این نوع نوروپاتی دیابتی می‌تواند بخش‌های مختلف بدن را درگیر کند که همراه با علائم مختلف خواهد بود. بنابراین کسانی که دچار بیماری دیابت هستند باید مرتباً گلوکز خون خود را بررسی کرده و تحت کنترل داشته و در کنار آن به دنبال روش‌هایی برای کاهش علائم نوروپاتی باشند.
علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟
معمولاً علائم نوروپاتی دیابتی به‌تدریج بروز پیدا می‌کنند. در بیشتر موارد اولین آسیب به رشته‌های عصبی در پاها اتفاق می‌افتد و به همین دلیل بی‌حس شدن و زخم شدن پاها در افراد دیابتی تا این حد شایع است. آسیب به عصب‌های پا می‌تواند باعث درد و احساس مورمور شدن گردد.
به‌طور کلی علائم آسیب به عصب‌ها شامل:
حساسیت آن ناحیه نسبت به لمس شدن
از دست رفتن احساس لامسه
کنترل کم بر حرکات و هماهنگی آن (به‌طور مثال راه رفتن)
بی‌حسی یا درد در پاها و دست‌ها
احساس سوزش در پاها به‌خصوص هنگام شب
ضعف یا تحلیل عضلات
نفخ و احساس سیری
حالت تهوع، سوء هاضمه و استفراغ
اسهال و یبوست
سرگیجه هنگام ایستادن
افزایش یا کاهش قابل توجه تعریق
مشکلات ادراری مثل تخلیه ناقص مثانه
خشکی واژن
مشکل در نعوظ
عدم تشخیص سطح پایین قند خون
مشکل در بینایی مثل دو بینی
افزایش ضربان قلب
انواع نوروپاتی دیابتی
اصطلاح نوروپاتی برای توصیف گروهی از آسیب‌های عصبی استفاده می‌شود. بنابراین افرادی که به‌اصطلاح دچار نوروپاتی دیابتی می‌شوند ممکن است علائم مختلفی داشته باشند. 4 نوع اصلی نوروپاتی شامل نوروپاتی محیطی، نوروپاتی خودکار، نوروپاتی پروکسی مال و نوروپاتی فوکال هستند.
نوروپاتی محیطی (پریفرال – Peripheral):
شایع‌ترین نوع نوروپاتی است که معمولاً در پاها اتفاق می‌افتد ولی می‌تواند دست‌ها را هم تحت تأثیر قرار دهد. علائم این نوع نوروپاتی متنوع بوده و می‌تواند شدید یا خفیف باشد. شایع‌ترین علائم این نوروپاتی بی‌حسی، احساس مورمور شدن و سوزش، حساسیت پوست نسبت به لمس شدن، عدم حساسیت نسبت به گرما و سرما، تیر کشیدن و گرفتگی، ضعف عضلات، عدم تعادل و هماهنگی است. کسانی که دچار نوروپاتی دیابتی هستند ممکن است آسیب وارده شده در قسمت پاها را متوجه نشوند. از آن جا که افراد دیابتی گردش خون مناسبی در بدن خود ندارند ترمیم زخم‌ها برای آن‌ها سخت‌تر است. این دو در ترکیب با یکدیگر به‌شدت احتمال عفونت که نهایتاً ممکن است به قطع عضو منجر شود را بالا می‌برند.
نوروپاتی خودکار (آتونومیک – Autonomic):
پس از نوروپاتی محیطی، این نوع نوروپاتی شایع‌ترین نوع در میان افراد دیابتی است. نوروپاتی خودکار علائمی متفاوت نسبت به نوروپاتی محیطی دارد و اعضا و عضلات مختلف بدن را درگیر می‌کند. علائم این نوروپاتی شامل مشکل سوء هاضمه، اختلال در عملکرد غدد تعریق، اختلال عملکرد اندام‌ها و غدد جنسی و سیستم گردش خون می‌شود. مشکلات دستگاه گوارش به دلیل آسیب‌هایی که به دستگاه عصب‌های این ناحیه وارد می‌شود اتفاق می‌افتد که نتیجه آن می‌تواند یبوست، اسهال، التهاب، نفخ و کم کاری معده باشد. کم کاری معده باعث تأخیر در هضم غذا می‌شود و معمولاً باگذشت زمان بدتر شده و باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ می‌گردد. همچنین بیمار معمولاً خیلی سریع احساس سیری کرده و ممکن است یک وعده معمولی را نتواند به‌طور کامل بخورد. تأخیر در هضم غذا همچنین باعث سخت‌تر شدن کنترل سطح قند خون شده و موجب نوسان سطح قند خون اندازه گیری شده می‌شود. به‌علاوه ممکن است علائم هیپوگلسیمی (افت قند خون) مانند تعریق و تپش قلب در این افراد قابل تشخیص نباشد. یعنی فردی که دچار این نوع نوروپاتی است ممکن است علائم مشخص کاهش قند خون را متوجه نشده و دچار افت قند خون شدید شود.
نوروپاتی اوتونومیک همچنین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات و اختلال عملکرد جنسی در فرد گردد. به‌طور مثال اختلال نعوظ، خشکی واژن و ناتوانی در رسیدن به ارگاسم از جمله این موارد هستند. این موارد معمولاً همراه با ناتوانی در تخلیه کامل مثانه است.
آسیب‌هایی که نوروپاتی اوتونومیک به عصب‌ها وارد می‌کند کنترل شدت ضربان قلب و فشار خون را هم با مشکل مواجه می‌کند و باعث می‌شود سیستم گردش خون به‌کندی و بد نسبت به تغییرات واکنش نشان دهد. به‌طور مثال بیمار ممکن است دچار افت فشارخون شده و هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته یا خوابیده به حالت ایستاده، احساس سرگیجه پیدا کند. نوروپاتی اوتونومیک می‌تواند باعث افزایش غیرطبیعی ضربان قلب گردد. یکی از مشکلات این نوروپاتی آن است که تشخیص علائم حمله قلبی را به‌شدت دشوار می‌کند. به‌طور مثال ممکن است بیمار شایع‌ترین علائم حمله قلبی مثل درد در ناحیه سینه کرده و یا حس عدم دریافت اکسیژن کافی را دریافت نکند و در نتیجه باید نسبت به علائم دیگر بسیار هشیار باشد. این علائم شامل تعریق شدید، درد در دست‌ها، کمر، گردن، فک و معده، تنگی نفس، حالت تهوع و سرگیجه و سبکی سر هستند.
نوروپاتی پروکسی مال
این نوع نوروپاتی نادر است و معمولاً به نام آمیوتروفی دیابتی شناخته می‌شود. این نوروپاتی معمولاً در افراد بالای 50 سال مبتلا به دیابت نوع 2 کنترل شده و بیشتر در مردان مشاهده می‌شود. نوروپاتی پروکسی مال بیشتر باسن، لگن و ران‌ها را درگیر می‌کند. در این حالت فرد ممکن است درد شدید و ناگهانی در این ناحیه احساس کند. ضعف عضلات پا نیز ممکن است ایستادن بدون حمایت و کمک را سخت کند. آرمیوتروفی دیابتی معمولاً فقط یک بخش از بدن را درگیر می‌کند پس از طی مراحل اولیه و بروز علائم، به‌تدریج بدتر می‌شود. خوشبختانه بیشتر بیماران مبتلا به این نوع نوروپاتی پس از چند سال بدون هیچ درمانی، سلامتی خود را باز می‌یابند.
نوروپاتی فوکال
نوروپاتی فوکال یا مونو نوروپاتی زمانی اتفاق می‌افتد که یک عصب یا گروه عصبی خاص آسیب می‌بینند که نتیجه آن ضعف در آن ناحیه است. این اتفاق معمولاً در دست، سر، پا یا بخش میانی بدن اتفاق می‌افتد. این نوع نوروپاتی هم مانند نوروپاتی پروکسی مال معمولاً پس از چند ماه تا چند سال از بین می‌رود و آسیبی ماندگار ندارد. شایع‌ترین نوروپاتی فوکال سندرم تونل کارپال (مچ دست) است. علائم نوروپاتی فوکال شامل درد، بی‌حسی و احساس مورمور شدن انگشت‌ها، دو بینی، سخت شدن تمرکز، درد پشت چشم‌ها، فلج بلز، درد در ناحیه مشخص مثلاً جلوی ران، بخش تحتانی کمر، لگن، سینه، معده، داخل پا، بخش بیرونی پایین پا یا ضعف انگشت بزرگ پا می‌شود.
درمان نوروپاتی دیابتی
درمان مشخصی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد ولی می‌توان روند پیشرفت آن را کند کرده و علائم آن را تخفیف داد. اولین مسئله کنترل قند خون است که باعث ایجاد تمام این آسیب‌ها شده. ترک سیگار و ورزش کردن هم می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. همچنین پزشکان پس از بررسی ممکن است برای کنترل درد دارو تجویز کنند. درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی هم ممکن است بتوانند تا حدی مؤثر واقع شوند. همچنین کنترل پیشرفت نوروپاتی و بخشی از علائم را نیز می‌توان با تغییر عادت‌های غذایی کنترل کرد. به‌طور مثال کسانی که دچار مشکلات سوء هاضمه هستند احتمالاً با خوردن وعده‌های کم حجم‌تر وضعیت بهتری پیدا کنند.
منبع: healthline.com